KPSS COĞRAFYA AÇIKLAMALI DERS NOTLARI (part 5) ~ Memur Vadisi

KPSS COĞRAFYA AÇIKLAMALI DERS NOTLARI (part 5)

06:15 Unknown Yorumsuz Bu Haberi Beğen:

ANTALYA BÖLÜMÜ

Antalya, Burdur ve Isparta bölümün il merkezleridir.
Nüfusun %30’u bölümde yaşamaktadır.
Boksit, kükürt ve krom önemli yeraltı kaynaklarıdır.
Seracılığın en yaygın olduğu bölümdür.
Antalya’yı iç bölgelere Çubuk geçidi bağlar ve Antalya demiryolu bağlantısı olmayan tek il merkezidir.

Teke Platosu en tenha nüfuslu yerleridir.
Yazın nüfusu turizm nedeniyle artmaktadır.

ADANA BÖLÜMÜ

Adana, Mersin, Hatay, Osmaniye ve Kilis bölümün il merkezleridir.
Nüfusun %70’i bölümde yaşamaktadır.
Ekonomisi tarım ve sanayiye dayanmaktadır.
İskenderun demir çelik fabrikası ve Mersin Ataş petrol rafinerisi en önemli sanayi kuruluşlarıdır.
Sanayi kolları daha çok tarıma dayalı sanayi kollarıdır.
Antalya bölümüne göre yer şekilleri daha sadedir ve tarım alanları bakımından daha zengindir.
Sertavul, Belen ve Gülek geçitleri iç bölgelerle olan ulaşımı sağlar.
Yazın mevsimlik tarım işçileri nedeniyle nüfusu artmaktadır.
Taşeli Platosu en tenha nüfuslu yerleridir.

İÇ ANADOLU BÖLGESİ

Konya, Yukarı Sakarya, Yukarı Kızılırmak ve Orta Kızılırmak olmak üzere dört bölümden oluşur. GD Anadolu Bölgesi hariç her bölgeyle sınırı vardır. Doğu Anadolu’dan sonra yüzölçümünün en büyük olduğu ikinci bölgedir.

YERŞEKİLLERİ

Kuzeyden Kuzey Anadolu ve Güneyden Toros Dağları ile doğu ve batıdan ise yüksek platolarla çevrelenmiş bir çanak durumundadır. Bu durum karasal iklimin bölge geneline yayılmasında etkili olmuştur.
Engebeliliğin en az olduğu bölgelerimizden biridir. Bu nedenle:

ü Gerçek ve izdüşüm alan farkları azdır.

ü Ekili dikili alan oranı fazladır. Tarım alanları geniş yer kaplar.

ü Bölge içi ulaşımın en rahat olduğu bölgelerden biridir. Yol yapım giderleri düşüktür.

ü Engebelilik ve yükseltinin en fazla olduğu bölüm Yukarı Kızılırmak(Sivas çevresi)’tır.

Bölgenin güneyinde GB-KD yönlü uzanan volkanik dağlar (Karadağ, Karacadağ, Hasan, Melendiz ve Erciyes Dağları) bulunmaktadır.
Sündiken, Hınzır, Tecer, Sivrihisar, Kızıldağ ve Elmadağ diğer önemli dağlarıdır.
Bölge Türkiye’de platolar bölgesi olarak bilinir. Toplam plato sayısı ve alanının en fazla olduğu bölgedir. Obruk, Cihanbeyli, Haymana, Bozok, Uzun Yayla ve Yazılıkaya önemli platolarıdır. Ortalama yükseltileri 1000m’dir.
Platoların çevresindeki alçak kesimlerde tektonik oluşumlu ovalar görülür. Konya, Karapınar, Aksaray, Ankara, Eskişehir, Kayseri ve Develi ovaları önemli tarım alanlarıdır.

Nevşehir çevresindeki volkan tüflerinin sel suları ve rüzgâr tarafından aşındırıl-masıyla peri bacaları oluşmuştur.

Akarsuları: Sakarya ve Kızılırmak nehirleri ile Porsuk ve Delice çayları en önemli akarsularıdır.

Sel Rejimli Akarsular: Karların eridiği ve yağışların arttığı ilkbaharda kabarıp coşan, yaz aylarında ise kuraklığın etkisiyle kuruyup yok olan mevsimlik akarsulardır.

Akarsu rejimleri düzensizdir. Sel rejimli akarsuların en fazla görüldüğü bölgedir.

Bölge içindeki diğer akarsular genelde kapalı havza özelliği gösterir.
Tuz Gölü Kapalı havzası en büyük kapalı havzadır.

Gölleri:

Tuz Gölü, Eber, Akşehir, Ilgın(Çavuşlu), Seyfe ve Sultan Sazlığı önemli gölleridir ve tektonik oluşumlu göllerdir.
Eymir ve Mogan gölleri ise alüvyon set gölleridir. Suları tatlıdır.
Konya yakınlarındaki Meke Gölü ise volkanik gaz patlamaları sonucu mağara tavalarının çökmesi ile oluşmuş bir maar gölüdür.

Kızılırmak üzerindeki Hirfanlı, Kesikköprü ve Kapulukaya baraj gölleri önemli yapay göller arasındadır.

İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ

Bölge genelinde karasal(Bozkır) iklim şartları etkilidir.
Yüksek dağ ve platolarla çevrelenmiş olması karasal iklimin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Yağış rejimi düzensizdir. En fazla yağışı ilkbaharda alır ve yazlar kurak geçer.
İlkbahar yağışları konveksiyonel(yükselim) yağışlardır. Bölgede kırk ikindi yağışları olarakta bilinir.
Türkiye’de en az yağış alan bölgedir. Ortalama 350mm. En az yağış alan yerleri Tuz Gölü çevresi ve Konya-Karapınar; en fazla yağış alan yerleri ise yükselti ve engebenin arttığı yukarı Kızılırmak Bölümü’dür.
Günlük ve yıllık sıcaklık farkları fazladır. Kayaçlar fiziksel yollarla parçalanır.
Yağış ve su kaynaklarının az olması tarımda nadas uygulamasına neden olmaktadır.
Yaz aylarında buharlaşmanın fazla olması tuzlu ve kireçli topraklar görülmesine neden olmuştur.
Bitki örtüsü ilkbaharda yeşeren, yazın sararıp kuruyan ot topluluklarından oluşan bozkırlardır. Bozkırlar, insan tahribatı sonucunda ortaya çıkmış antropojen bozkırlardır.
Bitki örtüsünün cılız ve seyrek olması erozyonu arttırmıştır. Rüzgâr erozyonunun en fazla olduğu bölgedir. Karapınar çevresinde çölleşme görülür.
Yağışın arttığı yüksek alanlarda meşe ve çam ormanları da görülür. GD Anadolu’dan sonra orman alanının en az olduğu ikinci bölgedir.

NÜFUS VE YERLEŞME

Marmara’dan sonra nüfusun en fazla olduğu bölgedir.
Yüz ölçümü büyük olduğu için nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır. Ayrıca tarım alanları geniş yer kapladığı için tarımsal nüfus yoğunluğu da azdır.
Nüfus daha çok yükselti ve yağışın arttığı bölgenin kenar kesimlerinde toplanmıştır.
Nüfusun büyük bölümü kentsel yerleşmelerde toplanmıştır.
Su kaynaklarının ve engebeliliğin az olması kırsal alanda toplu yerleşmeleri ortaya çıkarmıştır.
Kerpicin doğal yapı malzemesi olarak en çok kullanıldığı bölgedir.
En sık nüfuslu bölümü Yukarı Sakarya’dır. Nüfusun en az olduğu yerler ise; aşırı kuraklık nedeniyle Tuz Gölü’nün güneyi ile engebe ve yükselti nedeniyle Yukarı Kızılırmak Bölümü’dür.

TARIM VE HAYVANCILIK

Bölge genelinde karasal iklimle uyum sağlamış ürünlerin tarımı yapılmaktadır.
Sulama sorunu tarımın en önemli sorunudur.
Nadas alanlarının en fazla yer tuttuğu bölgedir.
Genelde kuru tarım yöntemi uygulanır. Sulama imkânı olan yerlerde daha fazla gelir getirdiği için şeker pancarı tarımı yaygınlaşmıştır.
Yer şekilleri makineli tarıma uygundur.

Buğday: İlkbaharda yağış hasat döneminde kuraklık ister. Bölge genelinde tarımı yapılır. Türkiye üretiminin yaklaşık üçte birini karşılar.

Arpa: Buğdaya göre nem ihtiyacı daha fazladır ve daha düşük sıcaklıklarda yetiştirilebilir. Türkiye üretiminin yaklaşık yarısını karşılar.

Çavdar: Yetişme şartları buğday ve arpaya benzer. Soğuğa karşı daha dayanıklıdır. Üretimin yaklaşık%70’ini İç Anadolu Bölgesi karşılar.

Yeşil Mercimek: Kırmızı mercimeğe göre sıcaklık isteği daha az, nem isteği daha fazladır. Yozgat çevresi en çok yetiştirildiği alandır. Türkiye üretiminin yaklaşık %70’ini karşılar.

Şeker Pancarı: Özellikle Orta Kızılırmak Bölümü’nde, diğer bölümlerde ise sulanabilen alanlarda yetiştirilmektedir. Türkiye üretiminin yaklaşık yarısını karşılar.

Nohut: Orta Kızılırmak Bölümü en yaygın yetiştirildiği alandır. Bölge, Türkiye üretiminin yaklaşık üçte birini karşılar.

Fasulye: Orta Kızılırmak Bölümü’nde sulanabilen alanlarda yetiştirilmektedir.

Patates: Özellikle Nevşehir çevresinde yaygın olan ürün sulanabilen alanlarda yetiştirilmektedir. Türkiye üretiminin yaklaşık %60’ı bölgeden karşılanır.

Elma: Özellikle Niğde ve Aksaray çevresinde yaygındır. Türkiye’de ekim alanı en geniş olan meyvelerden biridir. Türkiye üretiminin yaklaşık üçte birini karşılar.

NOT: Bölge yukarıdaki tarım ürünlerinin üretiminde Türkiye’de ilk sırada yer almaktadır. Ayrıca Nevşehir ve Ankara çevresinde üzüm üretimi önemlidir.

Konya ovası Sulama Projesi tamamlandığında:

ü Nadas alanları azalacak.

ü Tarımsal üretim ve verimlilik artacak.

ü Ürün çeşitliliği (özellikle sebzeler) artacak.

ü Gübre ve tarımsal ilaç kullanımı artacaktır.

Hayvancılık: Bozkırların varlığına bağlı olarak bölgede mera hayvancılığı küçükbaş hayvancılık olarak gelişmiştir.

Beslenen hayvan sayısının en fazla olduğu bölgedir; fakat küçükbaş hayvancılık yapıldığı için et ve süt üretimi fazla değildir.
Türkiye’de beslenen koyunların yaklaşık üçte biri İç Anadolu Bölgesi’nde beslenmektedir.
Tiftik keçisi besleyiciliğinin en fazla olduğu bölgedir. Ankara, Yozgat ve Eskişehir çevresinde yoğundur. Türkiye tiftik keçisi üretiminde %75’lik oranla ilk sıradadır.
Büyük şehirlerin çevresinde kümes hayvancılığı gelişmiştir.

YERALTI KAYNAKLARI

Linyit: Ankara-Çayırhan, Eskişehir ve Sivas çevresinde çıkarılmaktadır.

Civa: Konya-Sarayönü’nde çıkarılmaktadır.

Tuz: Çankırı, Kırşehir ve Sivas’ta kaya tuzundan elde edilmektedir. En önemli tuz üretimi Tuz Gölü’nden sağlanmaktadır. Tuz üretiminde Ege’den sonra ikinci sıradadır.(%35)

Lületaşı: Dünyada sadece Eskişehir çevresinde çıkarılmaktadır ve genelde süs eşyası yapımında kullanılmaktadır.

Bor Mineralleri: Eskişehir ve Niğde’de çıkarılmaktadır.

Ayrıca kayseri çevresinde krom, çinko, demir ve kurşun üretimi de yapılmaktadır.

SANAYİ KURULUŞLARI

Bölge ülke ekonomisine daha çok tarımsal üretimiyle katkı sağlar. Sanayi üretimi tarımdan sonra gelir ve Türkiye endüstriyel üretiminin yaklaşık %15’ini karşılar.

Ankara: Gıda, mobilya, uçak, içki, tarım araçları, şeker ve savunma sanayi gelişmiştir.

Eskişehir: Uçak, lokomotif, şeker ve gıda sanayi gelişmiştir.

Konya: Makine, şeker, gıda, deri sanayi ve tarım araçları üreten sanayi tesisleri gelişmiştir.

Kırıkkale: Orta Anadolu Petrol Rafinerisi ve Petkim fabrikası önemli sanayi kuruluşlarıdır. Ayrıca Türkiye savunma sanayinin en çok geliştiği ilimizdir.

Kayseri: Et kombinaları, mobilya, kimya, şeker sanayi gelişmiştir.

Ayrıca Kırşehir-Petlas lastik fabrikası, Aksaray’da otomotiv ve tank fabrikaları ile Yozgat ve Sivas’ta çimento ve içki fabrikaları önemli sanayi kuruluşlarıdır.

TURİZM DEĞERLERİ

Ürgüp-Göreme yöresinde peri bacaları önemli bir turizm değeridir.
Kapadokya-Derinkuyu yeraltı kiliseleri inanç ve tarih turizm açısından önemlidir.
Ankara yakınlarındaki Gordion antik kenti ve Roma Hamamı, Konya-Çatalhöyük, Kayseri-Kültepe, Nevşehir-Göreme ve Çorum-Alacahöyük önemli tarihi ören yerleridir.
Konya-Mevlana, Nevşehir-Hacıbektaş ve Kırşehir-Ahi Evran türbeleri ile Sivas-Çifte Minareli Medrese önemli inanç turizmi merkezleridir.
Eskişehir, Ankara, Kayseri, Kırşehir ve Niğde’de kaplıca turizmi gelişmiştir.
Elmadağ ve Erciyes Dağlarında kış turizmi merkezleri gelişmiştir.

YUKARI SAKARYA BÖLÜMÜ

Ankara ve Eskişehir bölümün il merkezleridir.
Nüfusun en çok toplandığı, nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölümdür.
Batı bölgelerimizi iç bölgelere bağlayan yolların geçtiği kavşak niteliğindedir.
Ulaşım ve iklim koşullarının uygun olması tarım ve sanayinin gelişmesine yol açmıştır.

ORTA KIZILIRMAK BÖLÜMÜ

Kayseri, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, Yozgat ve Kırıkkale bölümün il merkezleridir.
Yüz ölçümünün en büyük olduğu bölümdür.
Kızılırmak’ın yay çizdiği alanı kapsar.
Sulama imkânlarının fazla olması nedeniyle tarımın en çok geliştiği bölümdür.
Kırsal nüfusun ve tarımsal nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölümdür.
Kayseri ve Kırıkkale en gelişmiş illeridir.
Volkanik dağların sayıca en fazla olduğu ve volkanik arazinin en geniş yer tuttuğu bölgedir.

YUKARI KIZILIRMAK BÖLÜMÜ

Bölümün tek il merkezi Sivas’tır.
Yükselti ve engebeliliğin en fazla olduğu bölümdür.
Yükseltinin artması yağışın artmasına, sıcaklıkların azalmasına neden olmuştur.
Bölgenin en geri kalmış bölümüdür.

KONYA BÖLÜMÜ

Konya, Karaman ve Aksaray bölümün il merkezleridir.
En gelişmiş ili Konya’dır.
Türkiye’nin en az yağış alan, çölleşmenin(Konya-Karapınar) en fazla olduğu bölümüdür.
Ülke ekonomisine daha çok tarım ve hayvancılık alanında katkı sağlar.
Ova ve platolar geniş yer kaplar.
Karadağ ve Karacadağ bölümün volkanik dağlarıdır.
kpss coğrafya ders notları