Türkiye Tarihi Ders Notları 2 ~ Memur Vadisi

Türkiye Tarihi Ders Notları 2

06:24 Unknown Yorumsuz Bu Haberi Beğen:

TARIH NOTLARI

1- Islamiyet'inin Hindistan'a yayılmasında etkili olan Türk-Islam devleti Gaznelilerdir.
2- Islamiyet'ten Önceki Türk Devletlerinde, ölen kişinin silahı ve eşyalarıyla birlikte gömülmesi, ölümden sonra da hayat olduğuna inandıklarını gös-termektedir.
3- Macaristan'da yapılan kazılarda Avarlar'a ait pek çok tunç, gümüş ve altın ziynet eşyası bulunmuştur. Bu bilgiye bakılarak Avarlar'ın değerli madenleri tanıdıkları söylenebilir.
4- Islamiyet'ten Önce kurulan Türk Devletlerinde, devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı yere Kurultay
denir.
5- Türklerin Orta Asya'dan göç etmelerinin en önemli nedeni, Kuraklık nedeniyle ekonomik sıkıntı içinde olmalarıdır.
6- Orta Asya'da Türklerin takvim düzenlemiş olma-ları, Gökbilim ile ilgilendiklerini göstermektedir.
7- Türkler önceleri göçebe bir yaşam sürdükleri için, yaptıkları sanat eserleri taşınabilir nitelikteydi. Sanat eserleri arasında halıların yaygın olması buna bir kanıt olarak gösterilebilir.
8- Anadolu Selçuklu paralarını, Osmanlı paraların-dan ayıran özelik; paralarının üzerinde Sultanların portreleri ve aslan resimleri bulunmasıdır.
9- Uygurların Budizm ve Maniheizm dinlerini kabul etmeleri, sanat alanında gelişmelerinde etkili olmuştur.
10- Türk Devletlerinde, önceki dönemlerde eko-nomik etkinlikler yalnız hayvancılığa dayanıyordu. Daha sonra bu durum değişmiş, tarım önem kazan-mıştır. Tarım Uygurlar zamanında önem kazanmaya başlamıştır.
11- Karahanlılar Devletinin Türk tarihindeki önemi; Ilk Müslüman Türk devleti olmasıdır.
12- Anadolu Selçuklu döneminde esnaflar, Ahi top-luluğu olarak örgütlenmiştir.
13- Selçuklular bölge veya eyaletlerin başına idareci olarak atadıkları şehzadelerin yanına â€œAtabeyâ€ ünvanlı kişileri de verirlerdi. Bu uygulamadaki temel amaç şehzadeleri devlet yönetimiyle ilgili konularda yetiştirmek.
14- Türk Denizciliğinin Anadolu Selçukluları Dö-nemine kadar gelişmemesinde başlıca etken, Ülke topraklarının coğrafi konumudur.
15- Çin'den başlayarak Ön Asya'ya ulaşan Ipek Yolu'nun geçtiği yerler zaman zaman değişmiştir. Güçlü devlet ve kabilelerin tutumlarında değişme olması bu durumun oluşmasında etkili olmuştur.
16- Türk adının millet olarak geçtiği, Türk Edebiyatı ve Tarihinin ilk yazılı örnekleri olan edebi metinler, Orhun Anıtlarıdır.
17- Islamiyet öncesi Türklerde her türlü devlet işle-rinin görüşülüp, karara bağlandığı kuruma Toy (Ku-rultay) denir.
18- Malazgirt savaşından sonra Anadolu'da kurulan ilk Türk Beyliklerin, Artukoğulları, Saltukoğulları, Danişmentliler, Mengücekoğulları dır.
19- Selçuklularda ve Osmanlılarda gelişemeyen sanat dalı heykelciliktir.
20- Türkiye Selçuklu devletinde Iznik ve Konya başkentlik yapmış şehirlerimizdir.
21- IslÃ¢miyet öncesi Türk tarihinin ve edebiyatının en önemli Türkçe kaynaklarından biri olan Orhun Yazıtları, Kutluk (II. Göktürk) devleti dönemine aittir.
22- Türk devlet yöneticileri IslÃ¢miyet öncesi dö-nemde, Kağan ünvanını kullanmışlardır.
23- Uygurlara ait destanlar, Türeyiş ve Göç destan-larıdır.
24- Tefsir, Hadis, Fıkıh ve Kelam, Islami bilimlerdir.
25- Öğrenimin vakıflar sayesinde ücretsiz olarak sürdürülmesi ve IslÃ¢m dünyasına yayılması, Selçuk-lular döneminde gerçekleşmiştir.
26- Nizamülmülk, Alparslan'dan aldığı yetki ile hangi kurumun açılmasında Türk IslÃ¢m tarihinde ilk olmuştur? Bağdat Nizamiye Medresesi
27- Anadolu Selçuklu Devletinde ticareti geliştir-mek için gerekli ana yollar üzerinde, Kervansaraylar inşa edilmiştir.
28- Edirne ilinde, Anadolu Selçuklu devletinden kalma eser bulunmaz.
29- Türk Islam devletlerin de Sultanın Müslüman halkının gözünde meşru bir egemen güç olarak kabul edilmesi, Hutbe ile sağlanırdı.
30- Orta Asya Türklerinde varlığı sürekli olmayan toplumsal ve siyasal birime Budun denir.
31- Yenisey Yazıtları ve Manas Destanı, Kırgızlara aittir.
32- Islamiyet öncesi Türk Devletlerinin ortak özel-likleri; Devlet boyların birleşmesiyle kurulur, Temel ekonomik yapı hayvancılığa dayalıdır, Önemli kararlar Kurultay tarafından alınır, Yerleşik yaşam biçimi yaygın değildir
33- Islamiyet öncesi kurulan Türk devletlerinden Uygurlar birçok yönüyle diğerlerinden farklı özel-liklere sahiptir.
34- Orta Asya Türklerinde ceza infaz sisteminde uzun süreli hapis cezalarının uygulanmamış olma-sının temel nedeni, Göçebe yaşam biçiminin egemen olmasıdır.
35- Malazgirt Savaşı'ndan sonra başlayan Anado-lu'nun Türkleşmesi sürecinin başlarını araştıran bir kişi dönemin mimari eserlerini öncelikle, Erzurum yöresinde araştırması gerekir.
36. Anadolu Selçuklularında yer alan mimari yapı-lardan kervansaray ve Bedesten doğrudan ticari faaliyetlerle ilgilidir.
37- Anadolu Selçuklu plastik sanatında en çok işle-nen konu, Insan-Hayvan-bitki
38- Islam öncesi Türk Devletlerinde; I. Önemli ka-rarlarda Kurultaya danışırlar II. Yönetimde öncelik hanedana aittir. III. Hakanların yetkileri töre tara-fından sınırlandırılmıştır. IV. Hakanların önemli dini törenleri doğrudan yönetmeleri istenirdi.
39-Anadolu Selçukluları ve Osmanlılarda birçok hizmeti bir arada vermek için inşa edilen külliyelerin ana yapısı camidir.
40- Anadolu Selçuklu dönemine ait eserler; Sivas Gök Medrese - Eşrefoğlu Camii - Sultan Han
41-Anadolu Selçuklularında dini, sosyal, kültürel etkinliği bir arada verilmesini sağlayan mimari ya-pılara Külliye denir.
42- Türk-Islam devletlerinde Saltanatın Müslüman halk tarafından meşru görülmesi için Sultan adına hutbe okutulur, Para bastırılırdı.
43- Islam öncesi Orta Asya'da heykel sanatının geliştiğini söyleyen biri Orhun Anıtlarını görüşlerine kanıt olarak gösterebilir.
44- Orhun yazıtlarının özellikleri; Türk adının geç-mesi, Türkçe yazılmış olması, Ilk Türk alfabesinin kullanılması, Ilk milli yazılı kaynak olması, Gök-türkler Hakkında bilgi vermesi.
45- Gök-Medrese, Sultan Han, Gevher Nesibe Kül-liyesi, Keykavus Şifahanesi Anadolu Selçuklu dö-nemine aittir.
46- Islam Öncesi Türk devletlerinde boy beylerin-den oluşan Kurultay, hakanın seçiminde etkili rol oynardı. Kurultay başarılı olamayan halkına refah sağlayamayan töreye aykırı hareket eden hakanı görevden alabilirdi. Bu bilgilere dayanarak; Hü-kümdarlar yasalara uymak zorundadır, Hakanların halka karşı sorumlulukları vardır, Hükümdarların yetkileri sınırlıdır, Kurultay devlet yönetiminde etkilidir. Yargılarına ulaşabiliriz.
47- Uygurlarda; I. Ticaret ve tarımın gelişmesi II. Şehir kültürünün yaygınlık kazanması III. Kütüpha-nelerin açılması Uygurların yerleşik yaşama geçtik-lerinin kanıtlarıdır.
48- Islam Öncesi Türk Devletlerinden,
â€” Büyük Hun Imparatorluğu döneminden kalan kurganlarda bulunan taşınabilir malzemeden yapıl-mış silahlar, eyerler ve elbiselerin hayvan resimle-riyle süslendiği görülmüştür.
â€” Göktürkler döneminden kalan kurganlarda ise, altın ve gümüşten yapılmış süs eşyaları, demirden yapılmış kılıç ve mızrak gibi silahlara rastlanmıştır.
Bu bilgilere dayanarak Türklerle ilgili olarak Savaşçı özellik taşıdıklarının, Madenlerden yararlan-dıklarının, Ölümden sonraki yaşama inandıklarının, Sanatı yaşam biçimine göre geliştirdiklerinin gös-tergesi olarak değerlendirilebilir.
49- -Atabeyler Selçuklular döneminde Şehzadeleri eğitmekle görevlidir. - Bağımsızlıklarını ilan etme-leriyle Selçuklu Devletinin yıkılışını hızlandırmış-lardır.
50- Sivas'ta bulunan Keykavus Şifahanesi Anadolu Selçuklu döneminde yapılmıştır.
51- Orta Asya devlet ve toplum hayatını düzenleyen törenin en temel özelliği yazısız olmasıdır.
52- II. Göktürk Devleti bazı özellikleri; Ilk Türk alfabesini yaratmışlardır. Sosyal devlet anlayışını sürdürmüşlerdir. Uygurlar tarafından varlıklarına son verilmiştir.
53- Uygurların Budizm ve Maniheizm dinlerini kabul etmeleri Sanat alanında gelişmelerinde etkili olmuştur.
54- Karahanlılar; Devletin resmi dili Türkçedir, Kutadgu Bilig bu dönemde yazılmıştır, Devlet aile-nin ortak malıdır, Ilk Türk-Islam devletidir.
55- Selçuklu Devletinde, din ve ırk ayrımı yapma-dan halka boş araziler üretim artışına ulaşmaya çalı-şılmıştır.
56- Anadolu Selçukluları, Kervansaraylar ve Lon-calar ile üretim ve ticaret hayatını düzenlemeyi ve geliştirmeyi amaçlamışlardır
57- Türkler tarihte pek çok devlet kurmuşlardır. Bu devletler belli bir zaman sonra yıkılmışlardır. Büyük Selçukluların yıkılma nedenlerinden en önemlisi; Ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaşılmasıdır.
58- Orta Asyada kurulan Türk Devletlerinin kısa sürede parçalanıp yıkılmasında Ülkenin hanedana ait olması etkili olmuştur.
59- Orta Asya'da Uygurlara ait şehirlerde Kervan-sarayların yanında Hıristiyan, Budist ve Maniheist mabetlerinin kalıntılarının yan yana bulunmuş ol-ması;
Inanç özgürlüğünün olduğunun, Ticari faaliyetlerin yaygın olduğunun, Hoşgörülü bir toplumun yaşadı-ğının, Yerleşik yaşama geçildiğinin göstergesidir.
60- Karahanlılar Islamiyeti kabul ettikten sonra da ülkeyi eski Türk geleneklerine göre doğu-batı olarak ikiye ayrılmışlardır. Bu durum Geleneklere bağlılığın devam ettiğinin göstergesidir.
61- Anadolu Selçukluları tarafından Karadeniz'de Sinop, Akdeniz'de Alanya alındıktan sonra tersane-ler kurulmuştur. Bu uygulamanın temel amacı önce-likle deniz ticaretini geliştirmektir.
62- Anadolu Selçuklularında Ahi örgütlenmesi içinde zanaatkÃ¢rlar yer almıştır.
63- Uygurlardan önce Türk Tarihinde tapınak ve saray gibi yapılar azdı. Bu durum Türklerin yerleşik yaşama geçmemelerinden kaynaklanmaktadır.
64- Göktürk anıtları Türkçe yazılan ilk belgelerdir. Uygurlarda dinsel metinlerinde Türkçeyi kullanmış-lardır. Karahanlılarda edebi dil Türkçedir. Bu durum Eski Türklerin Milli bilinci koruduklarının gös-tergesidir.
65-Islamiyetten önce Türk Sanatında daha çok me-tal, ahşap ve deri gibi malzemeler ve taşınabilir kü-çük boyutta eserler yapılmıştır. Göçebe yaşam sür-düklerinden malzeme ve sanat eserleri bu şekilde yapılmıştır.
66- Türk-Islam edebiyatının ilk örnekleri Karahanlılar zamanında ortaya konulmuştur.
67- Gaznelilerin Islam tarihindeki en önemli özelliği Hindistanı Islamlaştırmalarıdır.
68- Selçuklular ve Harzemşahlar Ikta sistemini kul-lanmışlardır.
69- Ilk Türk Devletlerinden Uygurlar Şehirler kura-rak, günümüze kadar gelen evler, tapınaklar, saraylar inşa etmişlerdir.
70- Türklerin göçebe bir hayat tarzından yerleşik toplum düzenine geçmeleri, beraberinde pek çok değişiklik getirmiştir. Ekip biçme aletlerine sahip olmaları bu değişiklikten biri olduğu savunulabilir.
71- Islamiyetten Önce Türk Devletlerinde Kağanın eşine â€œHatunâ€ denirdi. Elçileri kabul etme yetkisinin olması, kağanı temsil etme yetkisinin olduğunu gösterir.
72- Islamiyetten Önceki Türk Devletlerinin gele-nekleri arasında; Siyasi, ekonomik, kültürel işlerin kurultayda görüşülüp karara bağlanması ve kimin kağan olacağının belirlenmesinde bazı özelliklerin ölçüt alınması â€œdemokratikâ€ yönetim özellikleri ile bağdaşmaktadır.
73- Ilk Türk Devletlerinde hükümdarlar devleti yö-netmenin kutsal bir görev olduğuna ve bu görevin kendilerine Tanrı tarafından verildiğine inanırlardı. Devleti yönetirken töreye uygun davranmak zorun-daydılar. Töre ise Türk gelenek ve göreneklerinden meydana geliyordu. Bu bilgilere dayanarak hüküm-darların yetkilerinin sınırsız olmadığı sonucuna va-rılabilir.
74-Orta Asya'da Türklerin yaşadıkları bölgelerde yapılan arkeolojik kazılarda sulama kanallarına rast-lanmıştır. Hunlar ve Göktürkler devrine ait tahıl ambarları bulunmuştur. Göktürklerin, Çinlilerden ziraat aletleri ve tohumluk tahıl istedikleri bilinmek-tedir. Uygurların kurduğu sebze ve meyve bahçeleri hakkında Çin kaynaklarında bilgiler mevcuttur. Bu bilgilere göre Orta Asya Türkleri Tarımsal Faaliyet-lerde bulunmuşlardır.
75- Orhon alfabesi Türklere özgü alfabedir.
76-Anadolu Selçukluları mimari yapıların iç ve dış süslemelerinde çini, taş, ahşap kullanmışlardır.
77-Batman Yakınlarındaki Hasankeyf'te Artuklular'a ait eserler bulunmaktadır.
78-Uygurların, hayvan ve toprak vergisi almaları onların yerleşik hayata geçtiklerinin kanıtıdır.
79- Eski Türk Devletlerinde, Devlet meselelerinin karara bağlandığı yer Kurultay (Il veya Toy) denir.
80-Orhun kitabeleri, Göktürkler dönemine aittir.
81-Orta Asya'da Hunlarla ilgili yapılan kazı çalış-malarında mumyalanmış cesetler, at iskeletleri ve halılar bulunmuştur. Bu bilgiler Hunların Ahiret hayatının vargına inandıklarını göstermektedir.
82-Orhun abideleri; I- Ilk siyasi yapıtımızdır. II- Türk tarihi ile ilgili bilgi vermektedir. II- Ilk yazılı Türk kaynaklarıdır.
83-Orta Asya Türk devletlerinde sosyal hayatı dü-zenleyen ve yazılı olmayan kurallara Töre denir.
84-Türk-Islam dünyasında pozitif bilimler Farabi ile başlamıştır.
85-Kayseride bulunan Gevher Nesibe Şifahanesi Anadolu Selçukluları dönemine aittir.
86-Islamiyet'ten önceki Türk Devletlerinde hüküm-darın egemenlik hakkı ile ilgili olarak hangisine inanılırdı? Tanrı tarafından verildiğine
87- Orhun kitabelerinin tarih açısından önemini belirleyen özellikler ; a) Türk adının geçmesi ve Türkçe yazılmış olması Göktürkler ile ilgili ayrıntılı bilgi vermesi) Türk yazısının en eski alfabesi ile yazılması d) Siyasi bir beyanname olması e) VIII. Yüzyılda yazılmış olması
88-Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah döneminde; :Bağdat'a Nizamiye medresesinin kurulması, .Medreselerde din bilimlerinin yanında pozitif bi-limlerinde okutulması Yeni bir takvim düzenlenmesi sosyal hayatı olumlu yönde etkilemiştir.
89- Anadolu Selçuklu Devletinde 1. Mesut zama-nında ilk kez basılan para bakır, 2. Kılıçarslan za-manında basılan para gümüş, 13. Yüzyılda basılan para ise altındır. Bu duruma dayanılarak, Anadolu Selçuklu Devleti ekonomik ve siyasal gücü giderek artmıştır yargılarına varılır.
90-Orta Asya'da belirli tarihlerde kurulan Türk Devletlerinin kısa sürede yıkılmalarının sebebi ne-dir? Birçok boyun birleşmesinden meydana geldiği için
91-Islamiyet Öncesi Türk Devlet Geleneklerinde, hükümdar eşleri hükümdarın yanında Kurultay'a katılırlar ve elçi kabullerinde bulunurlardı. Bu du-rum kadınların da devlet yönetiminde söz sahibi olduğunu gösterir.
92-Orta Asya Türk Birliğini Ilk defa Büyük Hun Imparatoru Mete Han Kurmuştur.
93-Islamiyetten Önceki Türk devletlerinde ordu tamamen Türklerden oluşturulurdu.
94-Islamiyetten Önceki Türk Devletlerinde inanış olarak genelde Göktanrı dini esastır.
95-Göktürkler; 552 tarihinde Ötüken'de kuruldular. Devlet sorunlarının çözüm yeri Kurultay'dı. Devlet düzeni ve toplum ilişkileri Törelere göre düzenle-nirdi. Ordu, Onlu sisteme göre kurulmuştur.
96-Eski Türk Devletlerinde en büyük yetki hüküm-dara aitti.
97-Islamiyet'ten Önce Orta Asya'da kurulan Türk Devletlerinde ekonomik hayatın temeli hayvancılığa dayalıdır. Uygurlar'da ise ekonomik hayatta tarım ve ticaret ön plana çıkmıştır.
98-Asya'da birbirlerinden ayrı yaşayan Türk Boyla-rını Birleştirip tek bayrak altında toplayan Ilk Türk Kağanı Mete Handır.
99-Selçuklularda resmi yazışmalar Farsça idi. Med-reselerde eğitim Arapça yapılıyordu. Halk ve Ordu kesimi ise Türkçe konuşuyordu. Bu durum Selçuk-lularda Türk dilindeki gelişmenin yavaşlamasına sebep olmuştur.
100-Anadolu Selçuklularının, Anadolu'nun imarına özen göstererek özellikle yollar, hanlar, kervansa-raylar ve karakollar yapmalarının amacı, Ticareti geliştirmek ve güvence altına almak.
101-Türk-Islam uygarlığında Resim ve Heykelciliğin yasaklanması, Oymacılık, kakmacılık ve nakkaşlık gibi süsleme sanatlarının gelişmesini engellemiştir.
102-Günümüzde de kullanılmakta olan Orduda On-lu sistemi Hunlar günümüze kazandırmışlardır.
103-Türk Islam Devletlerinde, köyde yaşayanlar ile ilgili olarak; ürün üzerinden vergi verme, elindeki toprağa ona işleyebildiği sürece sahip olma, ölüm halinde, erkek evlada toprağı işleme olanağı tanıma gibi uygulamalar yapılmıştır.
104-Türkler'in Islamiyet'e hizmetleri Abbasiler döneminde önem kazanmıştır.
105-Uygurlar, Orta Asya'daki diğer Türk Devletle-rine göre Tarım, Resim ve Heykel alanlarında daha başarılı olmuşlardır.
106-Türklerin Orta Asya'da dış tehlikelerle karşı karşıya kalmaları ve topraklarının doğal sınırlarla korunmamış olması, Askerlik alanında yetenekleri-nin gelişmesine neden olmuştur.
107-Yazıyı kullanan Ilk Türk Devleti Göktürk-ler'dir.
108-Türklerin geleneksel dini olan Şamanizm'in diğer dinlerin etkilerine açık olması, Türkler arasında çeşitli dinlerin yayılmasına ortam hazırlamıştır.
109-Türk-Islam sanatında, çeşitli amaçlara hizmet eden yapı topluluğuna Külliye denir.
110-Türk â€“Islam devletlerinde kişiler, bahçe yapa-bilme hakkına sahipti
113-Orta Asya'da kurulan Türk Devletlerinde yöne-timin özellikleri; Ülke bölümler halinde yönetilirdi, Devlet Yönetiminde â€œtöreâ€ lere uyma zorunluluğu vardı, Hatun (hükümdarın eşi) kurultay'a katılırdı, Devlet yönetme yetkisinin hükümdara Tanrı tara-fından verildiğine inanılırdı.
114- Türklerin tarih boyunca değişik ülkelerde yer-leşmeleri, çeşitli alanlarda farklı boyutlarda geliş-meler göstermelerine neden olmuştur. Türkler as-kerlik alanında diğer ülkelerden en az etkilenmiştir.
115- Türk devletinin başında bulunan kimselere "Tanhu, Kağan, Han, Yabgu, Ilteber" gibi çeşitli isimler verilmiştir.
116-Orhun Yazıtlarında; Göktürkler'de devlet adamlarının millete hesap vermesi, devlet ve halkın karşılıklı olarak görevlerinin belirtilmesi konuları belirtilmektedir.
117-Islamiyet'ten Önceki Türk devletlerinin dini anlayışları; Gök Tanrıya inanılması, Ölümden Sonra yaşama inanılması, Dinsel Inançlara saygı göste-rilmesi, Ölen kişinin mezarının yanına, öldürdüğü düşman sayısı kadar balbal (heykel) dikilmesi.
118-Hunlar ve Avarlar, Orta Asya'da teşkilatlı dev-let kurmuşlardır.
119-Türk devletinin resmÃ® adı olarak ilk defa kulla-nan, yedi ve sekizinci yüzyıllarda hüküm süren (681-745) Göktürk Devletiydi.
120-Eski Türklerde, Boylar birleşerek siyasÃ® bir birlik haline gelirse, buna "budun" denirdi. Budunun başına geçen kimseye "han" adı verilirdi.
121-Talas Savaşı (751) ; Türk ve Islam orduları ile Çin ordusu arasında yapılan meydan savaşıdır. Bu savaşın en önemli sonuçları Araplarla Türklerin arasındaki düşmanlığın azalması 2. Çin'in batıya doğru ilerleyişi durdu.
122-Dandanakan Savaşı (1040), Selçuklular ile Gazneliler arasında yapılan, Selçukluların başarısıyla sonuçlanan savaş (1040). Dandanakan Savaşıdır. Dandanakan Savaşı, Iki Türk devleti arasında ya-pılmıştır. Bu savaş, Büyük Selçuklu Imparatorluğu 'nun kuruluşuna temel oldu.
123-Malazgir Savaşı (1071) , Türklere Anadolu'yu kazandıran, Selçuklu-Bizans Savaşıdır. 1071 yılında yapılmıştır. Malazgirt Savaşı Haçlı Seferlerinin Temel Nedenidir.
124-Miryokefalon Savaşı (1174) , Anadolu Selçuk-luları ile Bizans arasında yapılan savaştır. Miryokefalon savaşı, Selçuk ve Bizans tarihinin dönüm noktalarından biridir. Türklerin, Malazgirt Savaşından sonra Bizans Imparatorluğuna karşı kazandıkları ikinci savaştır. Bizans, Anadolu'da üstünlüğünü kaybetti.
125-Kösedağ Savaşı (1241), Anadolu Selçukluları-nın, Moğollara yenilmesiyle sonuçlanan ve 1 Tem-muz 1243 tarihinde meydana gelen savaş. Türk-IslÃ¢m tarihinde, önemli bir dönüm noktası teşkil eden bu savaş, Anadolu Selçuklu Devletinin yıkıl-masına sebep olmuştur.
126-Islamiyetten Önce Alfabeyi Kullanan Türk Devletleri Göktürler ve Uygurlardır, Göktürk Alfa-besi ve Uygur Alfabesini kullanmışlardır.
127 Anadolu Selçuklu Devletinde, Devletin, hane-dan mensupları arasında bölüşülmesinin; bölünmeye ve saltanat mücadelesine sebep olduğu görüldü.
128-Anadolu Selçukluların Ticareti Geliştirmek için yaptıkları faaliyetler: Türkiye Selçukluları, Anado-lu'yu Müslüman ve gayrimüslim kavimler arasında bir köprü haline getirdiler. Dünya ticaret yollarını açıp, tedbirler aldılar. TicarÃ® ilişkileri zorlaştıran engelleri kaldırıp, ülkenin birçok yerinde kervansa-raylar yaptırdılar. Yolcuların, buralarda hayvanları ile birlikte üç gün ücretsiz kalma ve yemek yeme hakları vardı. Buralara gelen Müslüman ve gayri-müslim, zengin-fakir, hür-köle bütün misafirlere aynı yemeğin verilmesi ve eşit muamele yapılması esastı. Kervansaraylar ve hanlar külliye halinde olup, hepsinin cami ve kütüphanesi vardı.
129-Anadolu Selçuklularında Medreseler, eğitim amacı ile oluşturulmuştur.
130-Hakan; Eski Türk ve Moğol imparatorlarına verilen unvan
131-Büyük Selçuklu Imparatorluğu, IslamÃ® ilimlerin eğitim ve öğretiminin yapıldığı ve zamanın fen bi-limlerinin öğretildiği çeşitli fakültelere sahip, üni-versite mahiyetinde büyük medreseler yaptırdılar. En büyüğü, Bağdat'taki Nizamiye Medresesidir.
132- Orta Asya Türklerinde Kurultaya katılanlara, Toygun denir.
133-Türk Tarihinde denizcilik çalışmaları ilk kez Anadolu Selçuklu Devleti döneminde başlamıştır. Bunun temel nedeni Kurulduğu yerin üç tarafının denizlerle çevrili olmasıdır.
134- 375 Kavimler Göçü sonunda Roma Imparator-luğunun gücünü yitirmesi, merkezi otoritenin bo-zulması ili Feodalite Rejimi ortayı çıkmıştır.
135-Orta Asya'da kurulan Türk Devletlerinde Ül-kenin hükümdar ailesinin ortak malı sayılması ve hanedan üyeleri arasında paylaştırılması, Taht kav-gaları sonucu devletlerin kısa sürede yıkılmasına sebep olmuştur.
136-Orta Asya Türk Devletlerinde din adamlarına, Şaman (Kam) denir.
137-Islamiyet Öncesi Orta Asya Türk Devletlerinde, Ilk Düzenli Ordu teşkilatı Hunlar tarafından kurulmuştur.
138-Türk adını devlet adı olarak ilk kez Göktürkler kullanmıştır.
139-Ilk Yerleşik hayat Uygurlar tarafından benim-senmiştir.
140-Anadolu Selçukluları ticari geliştirmek için, Kervansaraylar yapmışlardır.
141- Göktürklerin Türk Tarihindeki Önemi Nedir? Türk Adıyla Kurulan ilk devlettir. Orta Asya'da bulunan en geniş topraklara sahip olan Türk devleti olarak tarihe geçmiştir.
142-Oğuz Kağan Destanı-Hunlar, Alp Er Tonga Destanı- Sakalar, Türeyiş ve Göç Destanları- Uy-gurlar, Ergenekon ve Bozkurt Destanları-Göktürkler, Manas Destanı-Kırgızlar
143-Konya Karatay Medresesi, Anadolu Selçuklu-ları zamanında yapılmıştır.
144- Anadolu Selçukluları 1075-1308 tarihleri ara-sında Anadolu'da hüküm süren Müslüman bir Türk devletidir.
145-Anadolu Selçukluları'nda tümüyle devletin mali olan topraklar dirlik, vakıf ve mülk olarak üçe ayrılırdı. Dirlik sultanin, kendisi için asker besleyip yetiştirmeleri koşuluyla Türkmen beylerine ve ko-mutanlarına verdiği topraklardı. Mülk denen toprak-lar üstün hizmetlerde bulunanlara sultan tarafından verilirdi. Vakıf ise han, hamam, medrese gibi ku-rumların giderlerini karşılaması için ayrılmış top-raklardı
146-Büyük Selçuklular Döneminde Yetenekli öğ-rencilerin okutulmasının ve topluma kazandırılması için Selçuklu sultanları, medreseleri kurup yaygın-laştırmışlardır.
147-Konya'da bulunan; Ince Minareli Medresesi, Karatay Medresesi, Sırçalı Medrese Türk sanatının hangi dönemine aittir? Anadolu Selçukluları Dö-nemine aittir.
148-Kuraklık, şiddetli kış, hayvanlar arasında bula-şıcı hastalıkların yayılması ve kendi aralarındaki iç mücadeleler nedeniyle Asya (Büyük) Hun Devleti yıkılmıştır. Buna rağmen çeşitli yönlere göç eden Türkler gittikleri yerlerde birçok yeni Türk devleti kurmuşlardır. Buna göre, Türklerin gittikleri yerlerde yeni Türk devletleri kurmaları Türklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir? Teşkilatçı bir özelliğe sahip olunduğunun
149- Uygurlar; I. Bugünkü matbaanın temeli olan hareketli matbaayı kurup kitap basmışlardır. II. Ma-ni dinini kabul ettikten sonra birçok tapınak yap-mışlardır. III. Buğday, arpa, darı gibi tarım ürünleri yetiştirmişlerdir. IV. Basmil ve Karluklarla anlaşarak Kutluk (II. Göktürk) Devletini yıkmışlardır.
150- Uygurlar; Mani dinini kabul ettikten sonra birçok tapınak yapmaları ve Buğday, arpa darı gibi tarım ürünlerini yetiştirmeleri, yerleşik yaşama geç-tiklerinin kanıtıdır.
151- Ilk Türk devletleri merkeziyetçi özelliğe sahip değillerdi. Türk töresine göre "ülke, hanedan üyele-rinin ortak malıdır" anlayışı benimsenmişti. Bundan dolayı devlet doğu - batı olarak ikiye ayrılarak idare edilir ve hanedan üyeleri arasında paylaştırılırdı. Türk devletlerinde hükümdarın bütün erkek çocuk-larının tahta çıkma hakkı vardı. Türk devlet yöneti-mindeki bu durumun Devletlerin kısa sürede zayıf-layıp dağılmasına neden olduğu söylenebilir.
152- Ilk Türk devletlerinin sanatında,â€¢ Hayvanların birbirleriyle mücadelelerini konu alan motiflere yer verilmesi
â€¢ Sosyal ve ekonomik yaşamda atın binek ve taşıma hayvanı olarak kullanılmasıâ€¢ Daha çok eyer, çadır, halı, kilim gibi kolaylıkla taşınabilir ürünlere yer verilmesi durumu hangisinin kanıtı olarak gösteri-lebilir? Göçebe yaşam biçiminin benimsendiğinin
153- Uygurlar ve Göktürkler yaşamları boyunca farklı topluluklarla karşılaştıkları halde milli benlik-lerini yitirmemişler ve Türkçeyi kullanmaya devam etmişlerdir. Yukarıda verilen bilgilere göre hangisine ulaşılabilir? Ulusal kültürün korunduğuna
154- Ilk Türk devletlerine ilişkin bazı bilgiler şun-lardır;1. Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti-dir.(Uygurlar) 2. Alfabeyi kullanan ilk Türk devle-tidir.(Göktürkler)
155- Hazar ülkesinde Musevi, Şamanist, Müslüman ve Hıristiyanların ibadetlerini serbestçe yapabilme-leri â€¢ Uygurlarda Mani dinine, Hıristiyanlığa ve Budizm'e ait tapınakların yan yana bulunmaları du-rumları göz önüne alındığında ilk Türk devletleri için? Farklı görüşlere hoşgörü ile yaklaştığı
156- Ilk Türk devletlerinde, Halı, kilim ve çadır dokumacılığına önem verilmesi, Koyun, kuzu, sığır ve tilki derisinden giyim eşyaları yapılması, Yaz kuraklığı başladığında hayvanlara su bulabilmek için göç edilmesi durumlarını destekleyen en önemli yargının hangisi olduğu söylenebilir? Iklim ve çevre koşulları yaşam biçiminde etkili olmuştur.
156-Göktürkler; I. Orta Asya'daki Türkleri bir çatı altında toplamışlardır. II. Tarihte "Türk" adıyla bili-nen ilk devletin kurmuşlardır. III. Halı, kilim ve çadır dokumacılığında ileri gitmişlerdir. IV. Kurgan adı verilen mezar mimarisinin gelişmiştir.
157- Tarihte "Türk" adıyla bilinen ilk devleti kur-maları ve Orta Asya'daki Türkleri bir çatı altında toplamaları Göktürklerin ulusal özellik taşıyan bir devlet kurduklarının kanıtıdır.
158- Uygurların,â€¢ 18 harften oluşan bir alfabe geliş-tirmeleriâ€¢ Çinlilerden aldıkları kÃ¢ğıdı kullanmalarıâ€¢ Bugünkü matbaanın esası olan hareketli harflerle matbaayı kurup, kitap basmaları gelişmeleri daha çok alanlardan hangisinde ilerlenmiş olduğunun kanıtıdır? Kültürel yapıda
159- Ülkenin ileri gelenleri ve boy beylerinden olu-şan bir meclis olan Kurultay, yönetim işlerinde etkili olup hükümdara yardımcı olmuştur.
Orta Asya Türk devletlerine ilişkin verilen bilgiler demokratik bir özellik taşıdığı söylenebilir.
160- Türkler Islamiyet'ten önce On iki Hayvanlı Türk Takvimi'ni kullanırken, Islam dinine girdikten sonra sırasıyla Hicri Takvim, Celali Takvim, Rumi Takvim ve Miladi Takvimi kullanmışlardır.
161- Islamiyet öncesi Türk devletlerinde Kurultay adı verilen ülkenin ileri gelen boy temsilcilerinden oluşan bir meclis vardı. Kurultay'da ülkenin kaderini etkileyen, savaş, barış gibi konularda kararlar alınırdı. Kurultay'da herkes sözünü açıkça söyler, gerektiğinde hakanın uygulamaları eleştirilirdi. Fa-kat tüm bunlara rağmen yine de son karar Türk ha-kanına aitti. Bu bilgilere göre, ilk Türk devlet anla-yışıyla ilgili olarak, Kurultayın kararlarının tavsiye niteliği taşıdığı, Demokratik bir yönetim anlayışının var olduğu, Kurultay'ın danışma meclisi niteliğinde olduğu
162- Ahilik, Türkiye Selçuklu Devleti döneminde (XIII. Yüzyılda) ortaya çıkmış, esnaf ve zanaatkÃ¢r-ların ticari hayatını şekillendiren sosyal bir teşkilat-tır. Bu teşkilat Esnaflar arasında dayanışmayı sağ-lamıştır, Mesleki eğitim sonucunda çırak, kalfa ve usta yetiştirerek bunlara diploma vermiştir.
163-Orta Asya Hun Türklerinin Kültürel Özellikleri göz önüne alındığında yaşadıkları bölgede yapılacak kazılarda tapınak kalıntılarının bulunması bek-lenmez.
164-Kavimler Göçü sonunda Vizigotlar Ispanya'ya, Franklar Fransa'ya, Slavlar Balkanlara, Saksonlar'da Ingiltere'ye yerleşmişlerdir. Bu durum Avrupa'da bugünkü milletler topluluğunun oluşmasına yol açmıştır.
165-Anadolu Selçukluları döneminde, Anadolu kentlerinin gelişerek han, hamam, cami ve kervan-saraylarla donandığı ve zenginleştiği görülür. Bu eserler, Ticaret yolları üzerinde bulunan kentlerde daha çok yapılmıştır.
166-Hun Türkleriyle Çinliler arasındaki çatışmalar Mete Hanın ölümünden sonrada devam etti. Çinli-ler, Türkleri savaşlarla yenemeyeceklerini anlamış-lardı. Bunun üzerine Türkleri birbirine düşürmek için propaganda yaptılar, Sonunda Büyük Hun Devleti ikiye ayrıldı. Bir süre sonra da varlıkları sona erdi. Parçaya göre bir devletin devamlılığı öncelikle Toplumda dayanışmanın güçlü olmasına bağlıdır.
167-Anadolu Selçuklularında â€œAtabeyâ€ adı verilen devlet adamlarının görevleri, Melikleri devlet yöne-timine hazırlamaktı.
168-Büyük Selçuklularda eyaletlerdeki adalet işle-rine kadılar bakardı.
169-Türklerin Islamiyeti Kabul etmeden önce kul-lanmış oldukları Takvim, 12 Hayvanlı Türk Takvi-midir.
170- Hunların Avrupa topraklarına ilerlemesi, M.S. 375 yılında Kavimler Göçünün başlamasına neden olmuştur.
171-Türk Tarihinin ve Edebiyatının bilinen ilk yazılı belgesi, Orhun kitabeleridir.
172-Orta Asya Türk Kültürü ile Islam Kültürünün birleştirilerek, Türk-Islam Kültür ve Medeniyetinin kurulması Karahanlılar ile başlamıştır.
173-Tarihte Ilk kez bütün Türkleri bir bayrak altında toplayan Türk topluluğu Hunlardır.
174-Türklerin, Abbasiler döneminde ilk hizmetleri daha çok askerlik alanında olmuştur.
175-Gaznelilerin Türk-Islam tarihindeki en önemli özelliği, Hindistan'a Islamiyeti götürmeleridir.
176-Anadolu Selçuklularında Ikta toprakları gelirleri hizmet ve maaş karşılığı olarak komutanlara, askere ve devlet adamlarına verilen topraklardır, Bu sistemle hazineden para harcamadan ordu oluşturma amaçlanmıştır.
177-Türklerin Avrupa içlerine kadar ilerlemelerinin başlangıcı olan Kavimler Göçü Büyük Hun devleti-nin, dağılmasından sonra başlamıştır.
178-Anadolu Selçuklu devletinde eyaletlerdeki as-kerlik işlerinden Subaşı sorumluydu.
179- Orta Asya'da Avar egemenliğinin sona erme-sinden sonra 552 yılında kurulmuş olan devlet aşa-ğıdakilerden hangisidir? Göktürkler
180- Anadolu Selçukluları döneminde çiftçilere işleyebilecekleri kadar toprak verilir, topraklar ekilip biçildikleri sürece babadan oğula kalırdı. Bu du-rumun aşağıdakilerden hangisine karşı bir önlem niteliği taşıdığı savunulabilir? Toprakların devletin denetimi dışında el değiştirmesine
181- Asya Hunları ile Çinliler arasında yaşanan en büyük sorun aşağıdakilerin hangisinden kaynak-lanmıştır? Hunlarla Çinliler arasında Ipek Yoluna egemen olma mücadelesi
182- Islam dünyasında önemli bir eğitim öğretim kurumu olan Nizamiye Medresesi'ni hangi Türk devleti kurmuştur? Selçuklular
183- Büyük Selçuklularda, fethedilen toprağın fet-hedenin malı olması, hangisinde etkili olmuştur? Feodal beyliklerin ortaya çıkmasında
184- Anadolu Selçuklularımda ikta adı verilen top-rak yönetim sistemi Osmanlılarda geliştirilerek dü-zenli bir şekilde uygulanmıştır. Osmanlılarda uygu-lanan bu toprak yönetim sistemi hangisidir? Dirlik
185- Karahanlılar Devleti, hangi özellikleri ile Gök-türk Devleti'nden ayrılır? Islam dinini kabul etmesi.
186- Ilk Türk devletlerinde Kurultayın savaş, barış gibi önemli konularda aldığı kararlar kağanı bağla-mazdı. Buna göre, Kurultay Danışma meclisine ben-zemektedir.
187- Islamiyet'ten önceki Türklerde, savaştan dönen yiğitlerin ağırlandığı, yoksulların donatıldığı, dini ve milli bakımdan önemli günlerin hep birlikte kut-landığı şölenler yapılırdı. Bu şölenlerin hangisini sağladığı savunulabilir? Toplumsal Dayanışmayı
188- Islamiyet'ten önce Türk devletlerinde kağanın eşine "hatun" unvanı verilirdi. Hatunun, elçileri kabul etmesi kağanı temsil etme yetkisinin olduğunu gösterir

ISLAMIYET ÖNCESI TÜRK TARIHI
ESKI TÜTK DEVLETLERINDE SIYASI, ASKERI VE EKONOMIK KONULARIN GÖRÜŞÜLDÜĞÜ EN ÜST YÖNETIM ORGANI KURULTAY
HIRISTIYANLIK DININI BENIMSEYEN TÜRK TOPLULUKLARI: BULGARLAR, MACARLAR
ILK TÜRK TOPLULUĞU: ISKITLER(SAKALAR)
ILK TÜRK DEVLETLERI: ASYA HUN IMPT. AV-RUPA HUN IMPT. GÖKTÜRK DVLT.2.GÖKTÜRK(KUTLUK)D
DIĞER TÜRK DEVLETLERI: AVARLAR, BUL-GARLAR, HAZARLAR, MACARLAR, PEÇENEK-LER, KUMAN-LAR(KIPÇAKLAR),OĞUZLAR(UZLAR),SABIRLER(SIBIRLER),TÜRGEÇLER, KIRGIZLAR, KARLUKLAR.
ESKI TÜRK TOPLULUKLARI-NIN(GÖÇEBE)HÜKÜMDARLIK SEMBOLLERI: TUĞ(SANCAK)OTAĞ(ÇADIR)KOTUZ(SORGUÇ)YAY
TÜRK TARIHINDE ILK KEZ DÜZENLI ORDU BIRLIKLERI OLUŞTURAN HÜKÜMDAR: METE HAN
ISLAMIYET ÖNCESI TÜRK TARIHINE AIT OLAN ESER: YENISEV YAZITLARI
KAVIMLER GÖÇÜNÜN BAŞLAMASINDA ETKILI OLAN TÜRK HÜKÜMDARI: BALAMIR(AVRP. HUN IMRT)
ERGENEKON: GÖKTÜRK
TÜREYIŞ: GÖÇ UYGUR
ŞU: ISKITLER(SAKA)
MANAS: KIRGIZ
OĞUZ KAĞAN: HUN
HALKIN VE DEVLETIN KARŞILIKLI GÖREV-LERI BELIRTILMIŞTIR, TÜRK EDEBIYETININ ILK YAZILI ÖRNEĞIDIR, ÇIN ILE YAŞANAN MÜCADELELER DE ANLATILMIŞTIR, SIYASETNAME ÖZELLIĞI VARDIR: ORHUN ABIDELERI
TOPLUMSAL DAYANIŞMANIN GÜÇLENMESINI TOY ADI VERILEN ŞENLIKLERIN DÜZENLEN-MESI SAĞLAMIŞTIR.
TÜRKLERIN INANÇ SISTEMI ILE ILGILI KAV-RAMLAR: YUĞ, BAKSI, ATALAR KÜLTÜRÜ, KATUN, KAM, BALBAL, KURGAN
CENAZELERDE VE ULUSAL YAS GÜNLERINDE DÜZENLENEN TÖREN: YUĞ
GÖKTANRI INANIŞININ ÖZELLIKLERI: TEK TANRI VE ÖLÜMDEN SONRA YAŞAM INANCI
AVARLARA KARŞI BAŞLAYAN ISYAN SONUCU KURULAN, HÜKÜMDARI BUMIN KAĞAN OLAN VE TÜRK ADIYLA KURULAN DEVLET: GÖK-TÜRKLER
ÇIN SEDDI ASYA HUN DEVLETININ SALDIRILARINDAN KORUNMAK IÇIN YAPILDI.
CENGIZ HANA ITAAT EDEN TÜRK KAVMI, ÖTÜKEN BÖLG. KURULDU, MANAS DESTANI EN ÖNEMLI ESERLERI: KIRGIZLAR
ILK DIN DEĞIŞTIREN VE MUSEVILIĞI ILK KEZ BENIMSEYEN TÜRK TOPLULUKLARI: UYGUR-LAR, HAZARLAR
HÜKÜMETIN ÜYESI: BUYRUK(BAKAN)
DIŞ IŞLERINDEN VE YAZIŞMALARDAN SORUMLU: TAMGACI
HÜKÜMDARIN ERKEK ÇOCUĞU: TIGIN
KURULTAYA KATILMA HAKKI OLANLAR: TOYGUN
ESKI TÜRKLERDE SÖZLÜ EDEBIYATIN ÖRNEK-LERI: SAV, KOŞUG, SAGU, DESTAN
ORTA ASYA BÖLGESINDE YAŞAMIŞ KÜLTÜR UNSURLARI: ANAV, TAGAR, KARASUG, ANDRONOVA
ESKI TÜRKLERDE TOPLUMSAL YAPIYI OLUŞ-TURAN BIRIMLERIN KÜÇÜKTEN BÜYÜĞE SIRALANIŞI: AILE-URUG-BOY-BUDUN-IL
ORTA ASYADA DAĞINIK BIR ŞEKILDE YAŞA-YAN TÜRK BOYLARINI ILK KEZ BIR BAYRAK ALTINDA TOPLAYAN DEVLET: ASYA HUNLARI
HEM ORTA ASYADA HEM DE AVRUPADA EGE-MENLIK KURAN TÜRK DEVLETLERI: AVAR-LAR, HUNLAR
BATIDA JUAN JUAN ADIYLA BILINEN VE ISTANBULU ILK KEZ KUŞATAN TÜRK DEVLE-TI: AVARLAR
GÖKTÜRKLERIN ILIŞKI KURDUKLARI DEVLETLER: BIZANZ, SASANILER
ISLAMIYET ÖNCESI DÖNEMDE OLUŞTU-RULMUŞ SANAT DALLARI: MINYATÜR, FRESKO, MIMARI
ORTA ASYADA EGEMENLIK KURAN VE VARLIĞINI GÜNÜMÜZE KADAR KORUYAN TÜRK DEVLETI: KIRGIZLAR
ISLAMIYET ÖNC. DÖNEMDE TÜRK KÜLTÜRÜNDE MIMARI VE TARIM UYGURLAR TARAFINDAN BAŞLATILMIŞTIR.
MALAZGIRT SAVAŞI SIRASINDA BIZANS ORDUSUNA PARALI ASKERLIK YAPANLAR: UZLAR, PEÇENEKLER, AVARLAR
BUNLARIN ARASINDA SELÇUKLU ORDUSUNA KATILŞARAK SAVAŞIN KAZANILMASINDA ETKILI OLANLAR: UZLAR VE PEÇENEKLER
751 TALAS SAVAŞINDA ARAPLARI DESTEKLE-YEN VE ISLAMIYETI ILK KABUL EDEN TÜRK TOPLULUĞU: KARLUKLAR
ORTAÇAĞIN BAŞLAMASINA VE AVRUPADAKI MEVCUT SIYASAL DÜZENIN DAĞILMASINA YOL AÇAN DEVLET: HUNLAR
TÜRKÇE URAL-ALTAY DIL GURUBUNA AITTIR.
TÜRK TARIHINDE ILK KÜTÜPHANE KURAN DEVLET: UYGURLAR
ISLAMIYET ÖNCESI DÖNEM HAKKINDA EN FAZLA BILGI IÇEREN SÖZLÜ KAYNAK: DES-TANLAR
ORTA ASYADA KENDI ADINA PARA BASTIRAN ILK TÜRK TOPLULUĞU: TÜRGIŞLER
ISRAILOĞULLARI DIŞINDA YAHUDILIĞI BE-NIMSEYEN TÜRK TOPLULUĞU: HAZARLAR
AVRUPADA ILK DEVLET KURAN TÜRK TOPLU-LUĞU: HUNLAR
HUKUK KURALLARINI YAZILI HALE GETIREN ILK TÜRK DEVLETI: UYGURLAR
TARIM, RESIM VE HEYKEL ALANINDA DIĞER TÜRK DEVLERLERINE GÖRE DAHA BAŞARILI OLAN DEVLER: UYGURLAR
YAZIYI ILK KULLANAN TÜRK DEVLETI: GÖK-TÜRKLER
CENAZE TÖRENI: YUĞ
TÜRKLARIN TARIH BOYUNCA KULLAN-DIKLARI ALFABELERIN KRONOLOJIK SIRASI: ORHUN-UYGUR-ARAP-LATIN
ANITMEZAR: KÜMBET
alıntı